പത്മനാഭപുരത്ത് നിന്ന് ശതാബ്ദങ്ങളായി നവരാത്രികാലത്ത് തുടരുന്ന സരസ്വതീ വിഗ്രഹ ഘോഷയാത്ര

കന്യാകുമാരി ജില്ലയിലെ പത്മനാഭപുരം കൊട്ടാരത്തിന് പിന്നിലാണ് പദ്മനാഭപുരം തേവാരക്കെട്ട് സരസ്വതി ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ക്ഷേത്രം സരസ്വതി ദേവിക്കാണ് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്നത്. കവി കമ്പാർ വേണാട് ഭരണാധികാരിക്ക് സമ്മാനിച്ചതാണ് ഇവിടെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്ന സരസ്വതി വിഗ്രഹം. എല്ലാ വർഷവും നവരാത്രി ഉത്സവത്തിനായി ഈ സരസ്വതി വിഗ്രഹം തിരുവനന്തപുരത്തേക്ക് ഒരു വലിയ ഘോഷയാത്രയായി കൊണ്ടു പോകുന്നു. നവരാത്രി നാളുകളിൽ ശ്രീ പത്മനാഭസ്വാമി ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിലെ നവരാത്രി മണ്ഡപത്തിൽ സൂക്ഷിക്കുന്നു.

തിരുവനന്തപുരത്ത് നിന്ന് ഏകദേശം 55 കിലോമീറ്റർ അകലെ നാഗർകോവിൽ-കന്യാകുമാരി ഹൈവേയിലാണ് പത്മനാഭപുരം പാലസിനോട് ചേർന്നുള്ള ഈ സരസ്വതി ദേവി ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ഏകദേശം 7 ഏക്കർ വിസ്തൃതിയിലാണ് പത്മനാഭപുരം ക്ഷേത്രം നിലകൊള്ളുന്നത്.

പത്മനാഭപുരം ഒരുകാലത്ത് പഴയ നാട്ടുരാജ്യമായ തിരുവിതാംകൂർ (വേണാട്) സംസ്ഥാനത്തെ ഭരണാധികാരികളുടെ തലസ്ഥാനമായിരുന്നു. വിഷ്ണുവിൻ്റെ നാഭിയിൽ നിന്ന് വരുന്ന താമരയുടെ പ്രതിച്ഛായയെയാണ് ഈ പേര് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. എ.ഡി. 1601-ൽ ഇരവിവർമ്മ കുലശേഖര പെരുമാളാണ് കൊട്ടാര സമുച്ചയം നിർമ്മിച്ചത്. മഹാരാജ അനിഴം തിരുനാൾ മാർത്താണ്ഡവർമ്മ ഈ കൊട്ടാരം പത്മനാഭന് സമർപ്പിച്ച് കൊട്ടാരത്തിന് ശ്രീ പത്മനാഭ പെരുമാൾ കൊട്ടാരം എന്ന് പേരിട്ടു. മുമ്പ് കൽക്കുളം എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്ന കോട്ടയും പരിസരവും പത്മനാഭപുരം എന്നറിയപ്പെട്ടു. പിന്നീട്, രാജാക്കന്മാർ, പ്രത്യേകിച്ച് ധർമ്മരാജാവ്, തിരുവനന്തപുരത്തേക്ക് അവരുടെ താവളം മാറ്റി. തുടർന്ന് നവരാത്രി സമയത്ത് രാജകൊട്ടാരത്തിലേക്ക് ദേവതകളെ കൊണ്ടുവരുന്ന പാരമ്പര്യം അവർ ആരംഭിച്ചു. ഇന്നും അത് തുടർന്ന് പോരുന്നു.

അതിമനോഹരമായ ചുമർചിത്രങ്ങൾ, സങ്കീർണ്ണമായ കൊത്തുപണികൾ, ശിൽപ അലങ്കാരങ്ങൾ എന്നിവയാൽ ക്ഷേത്രം അലങ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു. കക്കകൾ, തേങ്ങ ചിരട്ട, മുട്ടയുടെ വെള്ള, പ്രാദേശിക സസ്യങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള നീര് എന്നിവയുടെ പ്രത്യേക മിശ്രിതമുള്ള ഉയർന്ന പോളിഷ് ഉപയോഗിച്ചാണ് നിലം പൂർത്തിയാക്കിയിരിക്കുന്നത്. ക്ഷേത്രത്തോട് ചേർന്ന് കല്ല് പടികളുള്ള ഒരു ക്ഷേത്രക്കുളവുമുണ്ട്. റാണിമാതാവിൻ്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ സങ്കീർണ്ണമായ സീലിംഗ് പെയിൻ്റിംഗുകളുണ്ട്. ദർബാർ ഹാളിൽ വളരെ തിളങ്ങുന്ന ഒരു കറുത്ത തറയുണ്ട്. മുട്ടയുടെ വെള്ള, ശർക്കര, കുമ്മായം, ചുട്ട തേങ്ങ, നദി മണൽ എന്നിവയുടെ സംയോജനം കൊണ്ടാണ് ഇത് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. ഇത് ഒരു അപൂർവ കേരള വാസ്തുവിദ്യാ വിസ്‌മയം ആണ്.

ക്ഷേത്രത്തിൽ രഹസ്യ ഭൂഗർഭ വഴികളും ഉണ്ട്. രാജാവിൻ്റെ കിടപ്പുമുറിയിൽ 64 ആയുർവേദ രോഗശാന്തി തരങ്ങളുടെ പ്രശസ്തമായ ഔഷധ കിടക്കയും ഉണ്ട്. കൊത്തുപണികളും ശില്പങ്ങളും എല്ലാം ഈ വിശാലമായ ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ അതുല്യമായ നിഗൂഢത വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. കന്നി മാസത്തിലെ ആദ്യ 10 ദിവസങ്ങളിൽ പത്മനാഭപുരത്ത് നവരാത്രി ഉത്സവം ആഘോഷിക്കുന്നു. ഒക്ടോബർ മാസത്തിൽ ദേവിയെ ആഘോഷിക്കുന്നതിനായി നടത്തുന്ന പത്ത് ദിവസത്തെ ഉത്സവമാണ് നവരാത്രി. എല്ലാ വിദ്യകളുടെയും കലകളുടെയും ദേവതയായ സരസ്വതിയായും, ധൈര്യത്തിൻ്റെയും ശക്തിയുടെയും മൂർത്തീഭാവമായ സമ്പത്തിൻ്റെയും ദുർഗ്ഗയുടെയും ദേവതയായ ലക്ഷ്മിയായും ദേവിയെ ആരാധിക്കുന്നു.

പത്മനാഭപുരം തേവരക്കാട്ട് സരസ്വതി അമ്മൻ ക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്ന് സരസ്വതി ദേവിയുടെ വിഗ്രഹങ്ങളുടെ ഘോഷയാത്രയോടെയാണ് ഉത്സവം ആരംഭിക്കുന്നത്.

സരസ്വതിയുടെ വിഗ്രഹം സാധാരണയായി കൊട്ടാരത്തിൻ്റെ പാദകശാല കവാടത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്നു. ഭക്തരും അന്നത്തെ രാജകുടുംബത്തിലെ അംഗങ്ങളും ഇവിടെ വഴിപാടുകൾ അർപ്പിക്കുന്നു. പത്മനാഭപുരം കൊട്ടാരത്തിലെ തേവരക്കെട്ടിൽ നിന്നുള്ള സരസ്വതി ദേവിയുടെയും വേളിമല ക്ഷേത്രത്തിലെ കുമാരസ്വാമിയുടെയും ശുചീന്ദ്രം ക്ഷേത്രത്തിലെ മുന്നൂറ്റിനങ്കയുടെയും വിഗ്രഹങ്ങളാണ് ഘോഷയാത്രയിൽ കൊണ്ടുപോകുന്നത്. സരസ്വതി വിഗ്രഹം ആനപ്പുറത്തും കുമാരസ്വാമിയെ വെള്ളിക്കുതിരയിലും മുന്നൂറ്റിനങ്കയെ പല്ലക്കിലും വഹിച്ചുകൊണ്ട് പോകുന്നു.

സരസ്വതി പൂജ മറ്റൊരു പ്രധാന ഉത്സവമാണ്. ഇത് സാധാരണയായി നവരാത്രി ആഘോഷങ്ങളുടെ അവസാന ദിവസമാണ് ആഘോഷിക്കുന്നത്. കൂടാതെ 'ആയുധ പൂജ'യുടെ അതേ ദിവസമാണ് ആഘോഷിക്കുന്നത്. പത്താം ദിവസം അല്ലെങ്കിൽ 'ദസറ' സരസ്വതി പൂജയുടെ ആഘോഷങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. പത്മനാഭപുരം ക്ഷേത്ര സന്ദർശന സമയം രാവിലെ 9 മണി മുതൽ വൈകുന്നേരം 5 മണി വരെയാണ്, കൊട്ടാരം സന്ദർശിക്കാൻ അനുവാദമുണ്ട്. എന്നിരുന്നാലും, തിങ്കളാഴ്ചകളിലും പൊതു അവധി ദിവസങ്ങളിലും ക്ഷേത്രം സന്ദർശിക്കാൻ അനുവാദമില്ല.